радиациялық сәулелену

(Радиационное облучение)

иондаушы сәулелердің түрлі объектілерге әсері. Р.с-дің көздері: ядролық жарылыс, жарылыс кезінде немесе басқа жағдайларда пайда болатын және жергілікті жер (акватория) мен атмосфераны зақымдайтын радиоактивті заттар болып келеді. Әскери істе Р.с. адам организміне және қару-жарақ пен әскери техниканың түрлеріне әсер етуіне көзқарас бойынша қаралады. Адам организмінің Р.с-і сыртқы, ішкі және түйіспелі болуы мүмкін. Сыртқы сәулелену — радиоактивтік заттармен зақымданған жергілікті жерде болған кезде бүкіл организмге ядролық жарылыстың өтпелі радиациясының немесе гамма сәулелердің әсер етуінен тұрады. Жеке құрамның Р.с. дәрежесі жұтылған доза шамасымен анықталады. Ішкі сәулелену — радиоактивтік заттардың организм ішіне тыныс органдары, асқазан-ішек жолы, жаралар арқылы түсуі салдарынан пайда болады. Бұл жағдайда ең көп иондандыру мүмкіндігі бар альфа-актив заттар аса қауіпті болып келеді. Түйіспелі сәулелену киіммен қорғалмаған дене бөліктерінің бета-актив заттармен ластануынан болуы мүмкін. Жарылыстың барынша зақымданған заттарының ұзақ әрекет етуінен тері қатты зақымданады. Организмнің ішкі және түйіспелі сәулелену дәрежесі ішке немесе теріге түскен радиоактивті заттардың мөлшері бойынша анықталады. Р.с-дің зақымдау әрекеті гамма, бета, альфа сәулелердің және нейтрондардың тірі ткандердің молекулаларын иондау мүмкіндіктерімен байланысты, оның салдарынан қалыпты зат алмасу мен клеткалардың тіршілігі бұзылады. Р.с-дің қару-жарақ пен әскери техникаға әсерінен радиоэлектрондық аспаптар элементтері сипатының өзгеруі және оптиканың күңгірттенуі мүмкін.